In Noorwegen is er een wijdvertakt huttensysteem. Het werkt zo: als je gaat wandelen of langlaufen van hut naar hut dan kom je veelal in een onbemande hut en betaal je je slaapplek en naar rato wat je gebruikt hebt aan blikjes eten. Alles is op voorraad, alles is op basis van vertrouwen. Onlangs stond Noorwegen op z’n kop. Iemand had de kas gestolen. Dat was in al de jaren in heel Noorwegen nog niet voorgekomen. Het feit dat de hut vlakbij Oslo was, een van de weinige grote steden, was een verzachtend argument. Het voorval deed me denken aan een simulatiespel dat we tijdens Leiderschapstrajecten speelden, het zgn XY-spel. Heel kort ging het om het volgende: iedere deelnemer had twee kaarten, een met X en een met Y. Je speelde met of ‘tegen’ een aantal anderen. Bij elke ronde besloot je of je de X of de Y kaart neerlegde. Als alle spelers X neerlegde dan kreeg iedereen 100 punten. Als iedereen X neerlegde maar één persoon Y dan kreeg de ‘Y-persoon’ 140 punten en de rest 80. Echter hoe meer mensen Y neerlegde hoe naar rato minder Y en X kregen. Misschien voel je hem al aan: als iedereen consequent de X-kaart speelt, wint iedereen voor zich én de groep als geheel de meeste punten. Echter, dit vraagt consistent vertrouwen in elkaar en niet dat één persoon toch een keer de Y-kaart legt. Dat gebeurde regelmatig in de training. Toch even voor je eigen belang gaan, de Jackpot oftewel de ‘hutten-kas’. Het effect op de samenwerking kan desastreus zijn. Ik heb gezien hoe in een groep wantrouwen, irritatie, persoonlijke verwijten de overhand nam. Soms waren er deelnemers die het spel niet konden loslaten en oprecht boos bleven op een collega uit deze training. Aan dit spel moest ik denken bij het hutten-incident’. Als we allemaal meedoen en onze X-kaart spelen dan werkt een systeem dat vertrouwen als basis heeft. Er hoeft maar één de Y-kaart te spelen dan kan dit het begin zijn van het uiteenvallen van datzelfde systeem zijn. Dan treedt eigen belang en hebzucht in, waar we genoeg voorbeelden van zien in deze wereld. Hoe fijn om in datzelfde Noorwegen het volgende bord (zie foto) te zien met, jawel, ook een kas ernaast. Wilden we deze weg gebruiken om uiteindelijk bij de parkeerplaats van de bergwandeling te komen dan werd ons vriendelijk verzocht een ticket in te vullen met onze nummerplaat, datum en tijdstip en vervolgens 50 Noorse Kronen (5 euro) in een kas te doen. Onze bijdrage was voor het noodzakelijk onderhoud van de weg. Het schoot even door ons hoofd: ‘Geen kip te bekennen die bij dit bord staat of ons op de bergparkeerplaats boven komt controleren op onze ticket, dus...’ Toch gingen de 50 NK in een envelop en in de pot en zijn we naar boven gereden over... een fantastisch onderhouden bergweg middenin de lege Noorse natuur.